Hûrayca
Diğer vikilerden daha özgür!
Bu maddenin geliştirilmesi gerekmektedir.
Madde yeterli ve kapsamlı bilgiye sahip değil. Daha fazla katkı ve içerikle geliştirilmesi gerekiyor.
Kelime Anlamı: “Ay kadar bağımsız, özgür, berrak ve parıltılı dil, özgür olma arzusu, özgür olmayı isteme dili”, demektir.
"Hûrayca"
Belgeyi İndir (582.4 Kb)
![]()
Al Bakiyye yapay dilinin bir Lehçesidir.
Hûrayca Kelime Anlamı: “Ay kadar bağımsız, özgür, berrak ve parıltılı dil” demektir. Ay gibi özgür
Betikelhûrayca Kelime Anlamı: Ay gibi özgür, ay kadar bağımsız dilin temel kitabı.
Hûrayca, Ural-Altay dil ailesine mensup Türkçe kökenli Al Bakiyye yapay dili temel alınarak geliştirilmiş anlatım dilidir. Olabildiğine basit, anlaşılabilir ve bir o kadarda kapsamlı bir anlatım-yazım dili olması amaçlanmıştır. “Betikelhûrayca” isimli bu dilbilgisi, edebiyatı ve öğrenim kılavuz kitabının temel anlatım dili Türkçedir., Al Bakiyye, Almanca, Esperanto ve İngilizce gibi diğer dillerden kısmen karşılaştırmalı, örneklemeli anlatım sunulmaya çalışılmaktadır. Gelişim ve değişim yapıldıkça bu eser güncellenmektedir. Al Bakiyye yapay dilinin bir Lehçesidir.
Hûrayca Nedir?
Latin harflerinden oluşan kendisine özgü alfabesi bulunan anlatım-yazım odaklı yapay dildir. Al Bakiyye ve Türkçe kökenli olarak özgür yazımı desteklemek amacıyla geliştirilmiştir. Kapsamlı ve gelişmiş Al Bakiyye yapay dilinin yazım, ortam ve aktarımında yaşanılabilecek zorlukları daha basite indirmeyi, en yaygın kullanılan latin harfleri ile daha berrak bir sesletim ve dilbilgisi kuralları oluşturmayı amaçlayan yapay dildir. Sözcük varlığı büyük oranda Türkî dillerden, aktarma terimlerden, Arapça, Farsça, Almanca ve İngilizceden türetme yöntemiyle alınarak geliştirilmektedir. Sözcük haznesinin temelini ise büyük oranda Al Bakiyye dili sözcükleri oluşturur.
Hûrayca, Al Bakiyye yapay dilinin sahip olduğu özel Damlahatname, Şükran Güncesi gibi edebî türleri ve diğer Roman, Şiir, Fıkra, Drama vb. türleri de destekleyecek türde geliştirilmektedir.
Bu dilin en önemli özelliği ise olabildiğince özgür olması ve yazarın, anlatıcının keyfine göre kullanılabilir olmasıdır. Standart birtakım kurallar oluşturulmuş olsa da tüm standart kurallar yazar ve anlatıcı inisiyatifindedir. Standart resmi alfabesi Latin harflerinden oluşan kendi özgü alfabesi olsa da dileyen kişi Arap, Göktürk, Yunan, Al Bakiyye vb. diğer alfabelerle de yazabilir. Cümle, sözcük yapıları da özgürcedir. Yazar istediği şekilde cümle dizilimi yapabilir.
Dilin İsimlendirilmesi: Türkçe karşılığı ile aynı olup Hûrayca şeklindedir. Diğer dillere kelime anlamının karşılığı olarak çevrilebileceği gibi, doğrudan “Hurayca” şeklinde de kullanılabilir. Bu durumda İngilizcede; “Hurayish”, veya “Huray Language” Almanca'da “Hurayisch” veya “Huray Sprache” şeklinde kullanılabilir.
Türkçede ise “Huray dili, Hurayca, Hûrayca, Lisan-ı Huray” şeklinde kullanılabilir. Al Bakiyye dilinde yazım ve kullanımı ise, “ᏖમC” (HûRayCa) şeklindedir.
Temel Özellikleri (Hûrayca Tökez Ñûtelikeyn)
Aşağıdaki özellikler standart Hûrayca için geçerlidir. Diğer alfabeler ile yazılanlarda değişiklikler olabilir.
-
Harflerin kendi başlarına özel okunuşları vardır.
-
Büyük-küçük harf ayrımı bulunur.
-
Soldan sağa doğru yazılır.
-
Cümle dizilimi özgürcedir.
-
Esas fiil ile birleşen ve birleşmeyen yardımcı fiiller vardır; ist, dır, war.
-
Cümle ve sözcük yapısına göre değişen artikeller (belirteç) vardır; Lâ, Ya, Ol, Ey, El, -i / yi.
-
Artikel ve sözcüklerde cinsiyet ayrımı bulunmaz.
-
Yaratıcı için özel şahıs zamiri vardır; Hay.
-
Olumlu, olumsuz, ünlem ve soru cümle yapıları mevcuttur.
-
Zaman ve kip ayrımı vardır.
-
Sondan, baştan, ortadan eklemeli ve sözcük içi türemeli, değişmeli sözcük oluşum özelliği bulunur.
-
Tüm seslerin harf karşılığı vardır ve yazılır. Yazıldığı gibi okunur.
-
Kökten sözcük türetmede kapsamlı ek ve yöntem bulunur. Ancak bol miktarda da eş anlamlı ve benzer yapılı sözcüklere de sahiptir.
Eklerle yeni sözcük oluşumu olduğu gibi, çoğunlukla birden fazla kelime ile anlatım yöntemi de bulunur.
Gelişim Süreci ve Amacı (Hûrayca Evre-igelişim or Umag)
Hûrayca, Al Bakiyye yapay dilinden sonra geliştirilmeye başlanmış özgürlük dilidir. Dille bazı kurum ve kuruluşların getirdiği kural ve kısıtlamalardan uzak kalmak, yazarın kendisini daha iyi ifade edebilmesine imkan sunmak için özgür bir dil olarak geliştirilmeye başlandı. Al Bakiyye dili büyük oranda tamamlandığında bazı eksiklikler hissedildi. Bu eksikliği Al Bakiyye şivesi geliştirerek gidermeye çalışıldı fakat Al Bakiyye dilinin yapısından kaynaklı öğrenilmesi, yazılması ve kullanılması zor. Bu yüzden bütün platformlarda kolayca yazılabilen, herkes tarafından okunabilen ve öğrenmesi kolay bir dil gerektiğine karar verildi. İlk olarak alfabe çalışması yapıldı. Latin harflerinden bir dizge oluşturuldu. Çünkü dünyanın büyük kısmı Latin harflerine aşinadır. Kelimelerin büyük kısmı Al Bakiyye dilinden türetildi ve temel kök olarak Türkçe ve Altay dilleri tercih edildi. Bazı yapılar kullanımı ve öğrenimi kolay olması için Almanca ve İngilizce gibi dillerden türetildi. Zengin ve özgür bir kullanım kazanması için Farsça ve Arapça gibi dillerden esinlenildi. Sürekli gelişimi devam eden diğer yapay diller gibi varlığını koruyacaktır.
Amacı: Hûraycanın temel amacı yazar ve anlatıcılara özgürlük kazandırmaktır. Belli dil kurallarına bağlı kalmadan istediği gibi yazım ve anlatım yapmasını sağlamak, anlamda hiçbir kayıp yaşanmadan okuyucuya konuyu aktarabilme başarmaktır.
Alfabe - Sesletim (Tamğaluk - Sesletim)
Yazar ve anlatıcının özgür iradesine bırakılmış bir yazım söz konusudur ancak temel standart yazım için Latin alfabesi tercih edilmiştir ve harfler birbirleri ile birleşmezler. Ancak yazar, isterse Hûraycayı Arap, Rus, Çin, Göktürk, Al Bakiyye gibi alfabelerle veya Emoji, İkon, Simge gibi ifade türleri ile de kullanabilir.
Standart Hûray dili alfabesi soldan sağa doğru yazılır. Toplam 39 adet harften oluşmaktadır.
Temel Harfler: A B C D E F G H X I J K L M N O P R S T U V W Y Z
Ek Harfler: Â Ê Ç Ğ Ɠ İ Î Ñ Ö Ř Ş Ü Û
İsimler (Aden)
Not: Tüm artikel alan isimlerin ilk harfi büyük yazılır.
2 tür isim vardır; Özel isim ve Cins isim. Bunların tekil, çoğul, çekimli ve çekimsiz yapıları vardır. Hûraycada tüm isimler artikellerle kullanılabilecek ve fiil görevi üstlenebilecek yapıdadır. Yazar ve anlatıcı anlatım tarzına uygun artikel seçebilir. İsimler diğer yapay diller gibi belli harf veya eklerle bitecek diye bir kaide yoktur. Çeşitli yöntem ve özelliklerle çok sayıda isim barındırmaktadır. Cinsiyet ayrımı bulunmaz.
İsimlerin cinsiyeti 3 şekilde belirtilebilir;
Müdür: Zaysan, Zaysane / Kral: Kıral - Kıralçe
İsim cümlelerinde yardımcı fiiller: “İst” ve “dır”.
Birleşik İsimler
İki ayrı isim ek almadan birleştirilir; Çocukevi: Balabarq / Bilgisayar: Bilkusaygaç
Çoğul İsimler (Adenelçoğul)
Çoğul yapma ekleri:
-
-ler, -lar: Adamlar - İnsanlar
-
-at: Algazgırat - Hayvanlar topluluğu
-
-gêân: Adamîgêân - İnsanlar (Bir nesil-soy devamcılarını daha çok belirtir ama normal isimler için de kullanılabilir.)
-
-eyn: Çarağayn - Ayakkabılar (Daha çok çift olan isimler için kullanılır.)
-
-en, -in: Barken - Evler
İsmin Halleri (Adın Yağdayen)
|
Yalın Hal
|
-
|
Ya Barq
|
Ev
|
|
Belirtme (i)
|
iy, siy, riy
|
Barqiy
|
Evi
|
|
Yönelme (e)
|
a - e
|
Ya Barqa
|
Eve
|
|
Bulunma (de)
|
fi
|
Ya Barqfi
|
Evde
|
|
Ayrılma (den)
|
fin / fik
|
Ya Barqfin
|
Evden
|
|
İlgi (in/ın)
|
ın - in
|
Ya Barqın
|
Evin
|
|
İlgi - nın
|
řiy
|
Ya Řiybarq
|
Evin
|
|
Vasıta (yla)
|
len - lan
|
Ya Barqlan
|
Ev ile
|
|
Dişil
|
e, -çe
|
Mutetmene. Ulça
|
Bayan Öğretmen. Kız evlat
|
|
Çoğul
|
ler, -lar, -en,
|
Mutetmenler, Mutetmenen
|
Öğretmenler
|
|
Çoğul
|
gêân
|
Mutetmengêân
|
Öğretmen Nesilleri, Öğretmen oğulları
|
|
Çoğul Topluluk
|
at
|
Algazgırat
|
Hayvanlar topluluğu
|
|
Çoğul Çift
|
eyn
|
Çarağayn
|
Ayakkabılar (Çift)
|
|
Soy-Kök
|
î
|
Mutetmenî, Çomraî, Türkî, Tüğükî
|
Öğretmen soyundan, Tahta-Kereste, Türk soyu, Tarihî
|
|
Kavuşma Sıfat
|
up
|
Barqup, kutup, Bilkuup, Başarup
|
Evli,mutlu, Bilgili, Başarılı
|
|
Ait Olma
|
ânê
|
Mutetmenânê, Okulânê, Minânê, Bargânê, Uçmağânê
|
Öğretmene ait-dahil, Okula ait, Bana ait (Benimki), Evinki, Cennetinki
|
|
Bir Yere Ait Olma
|
yal
|
Cermenyal, Erzurumyal,
|
Almanyalı, Erzurum'lu
|
|
Yer-Aitliği
|
iyye
|
Mutetmeniyye, Türkiyye, Cermeniyye
|
Öğretmene ait yer, Türk'e ait yer, Alman'a ait yer
|
|
Yaşanılan Yer Aitliği
|
astan
|
Mutetmenastan, Tatarastan, Türkastan
|
Öğretmenin yaşadığı yer.Tatarların yaşadığı yer, Türkün yaşadığı yer.
|
|
Mekan Aitliği
|
ya
|
Mutetmenya, Umsurya, Cermenya
|
Öğretmen ülkesi, Ütopya (Hayali Ülke) Alman ülkesi
|
|
Toprak Parçası Aitliği
|
land
|
Mutetland, Cermenland
|
Öğretmen yurdu, Alman yurdu
|
|
Yer-Mekan: Bulunma
|
yut
|
Imrazyut, Kobruyut, Baryut
|
Hastane, Depo, Barınak
|
|
Yer-Mekan: İşlenme
|
hane
|
Mutethane, Betikhane
|
Dershane-Okul, Kütüphane
|
|
Eylem Yeri
|
tay
|
Çamratay, Savaştay, Azıtay, Bağtay, Oruçtay
|
Orman, Savaş meydanı, Şeytan çağırma yuvası, Balo, İftar Ziyafeti
|
|
Olumsuzluk: İstenmeme
|
Ñâ
|
Ñâmutetmen, Ñâmenler, Ñâhoş, Ñâsev, Ñâçuk!
|
İstenmeyen öğretmen, İstenmeyen insanlar, hoşlanılmayan, sevilmeyen, Çıkma!
|
|
Olumsuzluk: Eksiklik
|
jıg
|
Mutetmenjıg, Araybajıg, Kutjıg
|
Öğretmensiz, Arabasız, Mutsuz
|
|
Olumsuz: Ters Eylem
|
bi
|
Bimutet
|
Öğretmesiz, Biuğma, Bihoş
|
|
Olumsuz: Karşıt-Zıt
|
anti-
|
Antimutetmen, Antiislam
|
Öğretmen karşıtı, İslam karşıtı
|
|
Dışında Olma
|
gayřiy
|
Gayřiymutetmen, Gayřiyhegget, Gayřiyislamdekmen
|
Öğretmen dışında, Gerçek dışı
|
|
Yanlış-Hata
|
yan
|
Yanmutet, Yanunert
|
Hatalı öğretmek, Yanlış anlamak
|
|
Harici Olma
|
haricen
|
Haricenmutetmen, Haricenbetik
|
Öğretmen harici, Kitap harici
|
|
Dışı Olma
|
İm
|
İmtormu, İmtöre
|
Hayat dışı, Yasa dışı
|
|
Korku
|
gorbi
|
Yürgügorbi, Uçgorbi, Elsegorbi
|
Yükseklik korkusu, Uçma korkusu, Sosyal fobi
|
|
Kab-Çanta
|
ğa
|
Parayğa, Yaznançğa, Betikğa, Malğa
|
Cüzdan, Kalemlik, Kitaplık, Poşet
|
|
Eylem Yapan
|
men
|
Mutetmen, Kulutmen
|
Öğretmen, Köle
|
|
Eylemsel Nitelik
|
mend
|
Mutetmend, Savaşmend
|
Öğretme kabiliyeti olan kişi, Eli silah tutan kişi
|
|
Eylem Uzmanı
|
kâr
|
Mutetkâr, Yapıtkâr
|
Öğretim uzmanı-usta öğretici, Sanatkar
|
|
Eylemci
|
ğan
|
Mutetğan, okuğan
|
Öğreten, okuyan
|
|
Yapımcı
|
ar, er
|
Muteter, Yazar
|
Öğretici, Yazar
|
|
Uğraşıcı
|
jı
|
Mutetkjı, Satjı
|
Öğretici, Satıcı
|
|
Erişken-Uzman
|
can
|
Bilcan, Wetcan, Tancan
|
Bilge-bilgin, Yetkin, Tanık
|
|
İlgililik
|
dar
|
Mutetdar, Kökençdar, Gökelemdar
|
Öğretmekle ilgilenen, Etimoloji iele ilgilenen, Astronomi ile ilgilenen
|
|
Dileyen:
|
enşa
|
Enşamin, Enşaallah
|
Ben dilerim, Allah diler
|
|
Dileyen:
|
meşa
|
Meşamiz, Meşailteber
|
Dilersem, Vali dilerse
|
|
Fazla Meyil
|
gend
|
Çıkgend, Girişgend, Konaşgend
|
Çıkmaya meyilli, Girişken, Konuşkan
|
|
Kusursuzluk
|
Sûbhaynû
|
Sûbhaynûmutetmen, Sûbhaynûbarq, Sûbhaynûadam
|
Kusursuz öğretmen, kusursuz ev, kusursuz adam
|
|
Usul-Tarz
|
alâ
|
Alâmutetmen, Alâtürk
|
Öğretmen tarzı, Türk usulü
|
|
Eylemsel Zaman
|
gâh
|
Mutetgâh, sehergâh
|
Ders vakti, Seher vakti
|
|
İşleme Zamanı
|
leyn
|
Mutetleyn, Okşayleyn,
|
Öğretim vakti, Akşam vakti
|
|
Sürdürme-Devam
|
ber
|
Berokşay, berbetik
|
Akşamın devamı, kitabın devamı
|
|
Sıralama
|
ng
|
Bereng, Keyeng
|
Birinci, İkinci
|
|
Felsefi Bilimsel
|
nç
|
Kökenç, İnanç, Günenç, Ukumenç, Ağınç, Gizlenç
|
Etimoloji, İnanç, Kronoloji, İdeoloji, Psikoloji, Elektrik, Mahremiyet
|
|
Uysal-Uygun
|
jıl
|
Barqjıl, Adamjıl
|
Evcil, İnsancıl
|
|
Kavramsal-Bilim
|
sal, sel
|
Barqsal, Tilsel, Ketsel, Doğelemsel, Sayızsal
|
Evsel, Dilsel, Kimyasal, Fizik, Matematik
|
|
İzm-Felsefi Düşünce
|
wûs
|
Atamalwûs, Elselwûs, Sofiwûs, Türkwûs, İslamwûs
|
Kapitalizm, Sosyalizm, sofizm, Türkçülük, İslamcılık
|
|
Yöntemsel Bilim
|
iyat
|
Mutetmeniyat, İslamiyat, Eseriyat, Adamiyat, Türkiyat
|
Öğretmenlik adabı, İlahiyat, Eser ilmi, Biyoloji, Türkoloji
|
|
Soyut Bilim
|
taj
|
Anıztaj, Elseltaj, İgetaj,
|
Mitoloji, Sosyoloji, Ruh Bilimi
|
|
Somut Bilim
|
elem
|
Gökelem, Yerelem, Tıpelem
|
Astroloji-Astronomi, Arkeoloji, Tıp
|
|
Araç-Gereç
|
gaç, geç
|
Süzgeç, Barıngaç, Yatgaç, Bilkusaygaç,
|
Süzgeç, Pansiyon, Yatak, Bilgisayar
|
|
Kılıf-Alet-Parça
|
lok, luk
|
Başlok, Sulok, Damğaluk, Sözlök
|
Başlık, Suluk, Alfabe, Sözlük
|
|
Parça-Küçültme
|
cux
|
Mutetmencux, Sözcux, Taşcux
|
Stajyer, Sözcük, Çakıl
|
|
Üvey-El Gariplik
|
laç
|
Analaç, Atalaç, Ağalaç, Balalaç, Ullaç
|
Üveyanne, üveybaba, üveyabi, üveyçocuk, üvey evlat
|
|
Yavru
|
zade
|
Asgırzade, Kapgırzate, Mehmetzade, Çomrazade
|
Aslan yavrusu, kaplan yavrusu, Mehmet'in oğlu, Ağaç fidanı
|
|
Yandaş-Fanatik
|
daş
|
Mutetmendaş, Yurtdaş, Cermendaş, Fenerbahçedaş
|
Öğretmen sever, Yurt sever, Alman hayranı, Fenerbahçe hayrafı-fanatiği
|
|
Benzeşmek
|
gil
|
Mutetmengil, Algazgırgil
|
Öğretmenleşmek, Hayvanlaşma
|
|
Benzeş-Yansı-Savunucu
|
dek
|
Türkdek, İslamdek, Baladek, Akdek, Atamaldek, Elseldek, Sofidek, Nurdek, Hırdek, Vızdek
|
Türkçü, İslamcı, Çocuksu, Beyazımsı, Kapitalist, Sosyalist, Sofi, Işıltı, Hırıltı, Vızıltı
|
İsim - Yaş Sorma (Ad or Yaş Sorlam)
Ad ve yaş sormalar da diğer doğrudan soru yapımı gibidir ve cümle olmaksızın soru adılları ile yapılır.
Adın ne? : Ad Nû veya Nû Ad?
Yaşın Kaç? : Yaş Nic veya Nic Yaş?
Benim adım Atilla : Min Ad ist Atilla.
Benim yaşım 23 : Min Yaş ist 23.
Artikeller ve Nesneler (Belirtençat or Objuler)
Artikel, Türk dillerinde bulunmayan, Almanca ve İngilizce gibi dillerde bulunan yapıdır. Al Bakiyye yapay dili gibi Hûray yapay dilinde de artikel mevcuttur. Cinsiyet değil, işlev ve yapı nitelendirmesi için kullanılır.
Artikeller:
|
Artikel
|
Örnek
|
Türkçe
|
Açıklama ve Özellik
|
|
Ya - Ye
|
Ya Adam
|
Bilinen, tanınan insan
|
Bilinen, tanınan herkesçe tanınabilen isimleri betimler.
|
|
Lâ - Lê
|
Lâ Adam, Lê Elem
|
Bilinmeyen, herhangi bir insan
|
Tanınmayan, herhangi, sıradan isimleri betimler
|
|
El - Al
|
El Adam
|
Önemli, bahsedilen insan
|
Bilinen ve özel olan, önem arz eden, kendisine özgü yapısı ile bilinir olan isimleri betimler.
|
|
Ey - Ay
|
Ey Adam
|
Vugulanılan, tanıtılmak istenen, eylemin asıl mucidi olduğu belirtilmek istenen insan
|
Ululaştırılan, dikkat çekilen, tanıtılmaya çalışılan, vurgulanan isimleri betimler.
|
|
Ol
|
Ol Adam
|
Bilinmeyen, sadece duyulan ve olduğu bile meçhul olan insan
|
Bilinmeyen, görülmeyen ve sadece duyulan veya okunulan isimleri betimler.
|
|
iy / -riy / -siy
|
Adamıy
|
Nesnel yapıya sahip olan belirli insan
|
Herhangi belirli bir ismi ve onun nesnel halini betimler. Mana olarak daha çok "ya-ye" artikeli gibi olup, diğer artikellerden farklı olarak isimlerin sonunda ve bitişik kullanılır.
|
*”-iy, -siy veya -riy” hariç diğer artikeller isimlerle birleşmezler.
Artikellerin değişimi yoktur. Sabit yapıdadır ve zaman vb. etkilemez.
Örnek: Hekim, bana bir şifa bul. Derdime derman olan ilacı ver.
Hûrayca: Ya Sağuman, bol mine ber lê İmgung! Ber mine sağung olwan Emgi!
Vurgulama Tonlama: Bazı özel isimlerde ünsüz çiftlemesi olacak şekilde de artikel dönüşümü yapılabilir. El-Al artikellerinde kullanılabilir;
Ray: El Rab = Er Rab
Barq: El Barq = Eb Barq
*Not: Bu yöntemle artikel kullanımı için ismin ünsüz harf ile başlaması gerekir. Ünlü harf ile başlayan isimlerde bu yöntem kullanılmaz.
Belirsiz Artikeller: “Bir, bazı, kimi…” vb. belgisiz sıfatlar belirsiz artikellerdir.
TR: Bir kedi
EN: a cad
DE: eine Katze
BK: Бર ⟓Ɔ
HÛ: Ber Pisi
Nesneler, 2 şekilde kullanılır; Belirli ve belirsiz. Her ikisini de artikel durumu belirler. Artikel kullanılmayıp “sayı, sıfat” vb. kullanıldığında belirsiz olur. Artikelin özelliğine göre belirli-belirsiz yapı kazanır.
Belirli Nesne: Min wurde okuerti ya Betik. (Kitabı okudum.)
Min werde görtaç Betikiy. (Kitabı göreceğim.)
Belirsiz Nesne: Min wurde okuerti ber Betik. (Kitap okudum.) Min werde görtaç ol Betik. (Kitap göreceğim.)
Ayrıca Bakınız
- Lâ Çolbaşbetikelbakiyye junmatuten: Hûrayca Öğrenme ve Dilbilgisi Kılavuz Kitabı
- Al Bakiyye Resmi Öğrenim Sitesi ve Blogu
Madde değeri: 7264
